Trong bối cảnh thế giới đang quan tâm đến vấn đề biến đổi khí hậu, ngành năng lượng tái tạo được coi là hướng đi tiềm năng bởi nhu cầu và tác động của các giải pháp năng lượng là rất lớn. Để giúp các bạn hiểu rõ hơn về kinh nghiệm giảng dạy và nghiên cứu năng lượng tái tạo tại các trường đại học đẳng cấp quốc tế, chúng mình đã phỏng vấn Lâm Diệp Trần, người du học Mỹ theo học bậc đại học và sau đại học về năng lượng tái tạo tại Đại học Stanford, Hoa Kỳ.
Chào Trân, hành trình nào đã đưa bạn du học Mỹ với Đại học Stanford để theo học Cử nhân và Thạc sĩ Năng lượng tái tạo?
Xin chào, tôi tên là Lâm Diệp Trân. Tôi đang học về công nghệ và năng lượng tái tạo tại trường đại học, và tôi hiện đang du học Mỹ theo diện thạc sĩ về chính sách và tài chính tại Đại học Stanford.
Ban đầu, tôi muốn học ngành y vì muốn chữa bệnh. Với dự định ban đầu này, tôi trở về Việt Nam sau năm nhất đại học để trải nghiệm hoạt động của bệnh viện và môi trường ở đây. Tôi theo chân một bác sĩ ở một bệnh viện ở TP.HCM thì thấy mỗi ngày bà tiếp xúc khoảng 100 bệnh nhân, mỗi bệnh nhân khám khoảng 2-3 phút, kê đơn thuốc rồi ra về. Mặc dù cả nước chỉ có một số bệnh viện chất lượng cao nhưng khối lượng công việc do số lượng bệnh nhân lớn, việc xét nghiệm và kê đơn thuốc đơn giản không thể giải quyết căn bản các vấn đề sức khỏe. Tôi bắt đầu suy nghĩ về lý do tại sao mọi người bị bệnh, và nguyên nhân gốc rễ của căn bệnh này là gì?
Tôi nhận thấy con người mắc rất nhiều bệnh do môi trường sống xung quanh họ đang hàng ngày, hàng giờ bị ô nhiễm. Vì vậy, khi học năm thứ hai du học Mỹ, tôi bắt đầu tham gia một số khóa học liên quan đến môi trường, chỉ sau đó tôi mới nhận ra hiện tượng biến đổi khí hậu liên tục. Tôi tiếp tục hỏi câu hỏi này điều gì đang gây ra biến đổi khí hậu và làm thế nào để đối phó với nó? Sau gần hai năm nghiên cứu và suy ngẫm, tôi đã tìm ra câu trả lời, đó là lượng khí thải carbon dioxide trên toàn cầu đạt mức cao kỷ lục. Nhu cầu ngày càng tăng đối với nhiên liệu hóa thạch đã dẫn đến sự gia tăng lượng khí thải carbon dioxide trên toàn cầu. Do đó, giải pháp cho vấn đề này là thay thế năng lượng hóa thạch bằng năng lượng tái tạo, năng lượng sạch.
Năng lượng là một vấn đề lớn, bởi vì các giải pháp công nghệ có thể không giải quyết được vấn đề, và phần lớn phụ thuộc vào các chính sách khuyến khích và nguồn lực tài chính. Tôi cảm thấy rằng hai năm rưỡi du học Mỹ là không đủ, vì vậy tôi tiếp tục học lên thạc sĩ, nghiên cứu chính sách và ứng dụng của nó.
Có sự kiện đặc biệt nào ảnh hưởng đến hướng đi du học Mỹ của bạn không?
Vào năm cuối cấp, tôi đến Bắc Kinh cho chương trình trao đổi sinh viên tại trường đại học. Vào thời điểm đó, gần với thời điểm tình trạng ô nhiễm ở Bắc Kinh lên đến mức báo động, và thành phố này đã phải đình chỉ công việc trong ba ngày. Vì vậy, khi học ở đây và tiếp xúc với thông tin về ô nhiễm không khí hàng ngày, tôi cảm nhận rõ mức độ ô nhiễm của môi trường, điều đó càng thôi thúc tôi phải tìm tòi, học hỏi để giải quyết vấn đề này. Ngoài ra, Trung Quốc cũng là quốc gia dẫn đầu thế giới về phát triển năng lượng sạch. Sáu tháng sống ở Bắc Kinh cho phép tôi gặp gỡ nhiều chuyên gia trong ngành.
Bạn có thể chia sẻ những ưu điểm và cấu trúc chương trình đào tạo năng lượng tái tạo của Đại học Stanford khi du học Mỹ không?
Ban đầu, lý do khiến tôi chọn Đại học Stanford để du học Mỹ là tôi mơ ước trở thành Bác sĩ không biên giới và chữa bệnh cho người nghèo. Ước mơ này xuất phát từ kinh nghiệm cá nhân của tôi trong hệ thống chăm sóc sức khỏe, tôi hiểu việc học tập và cống hiến có trách nhiệm như thế nào. Những tài năng do Đại học Stanford ươm mầm biết cách truyền sức mạnh kiến thức của họ đến mọi nơi trên thế giới, và biết cách sử dụng những nguồn lực mà họ có để giúp đỡ mọi người.
Về cấu trúc khóa học, khóa học được chia thành ba phần chính: công nghệ, chính sách và tài chính. Các chuyên gia trong lĩnh vực năng lượng tái tạo cần phải hiểu rõ về ba “trụ cột” này. Thế giới đã có những phát minh công nghệ năng lượng tái tạo tiên tiến nhưng do thiết kế chính sách và nguồn lực tài chính chưa đạt được quy mô cần thiết.
Ở cấp độ đại học khi du học Mỹ, tôi tập trung vào việc học các tín chỉ theo yêu cầu của giáo viên, chủ yếu là các khóa học về công nghệ năng lượng và nghiên cứu Đông Á, để giúp tôi hiểu được sự phát triển của xã hội châu Á. Ở trình độ thạc sĩ, vì tôi đã học các khóa học theo yêu cầu của trường khi còn học đại học nên bây giờ tôi có thể thoải mái lựa chọn các khóa học mà mình thích. Khoa học Môi trường), tôi được phép học ở các trường khác, chẳng hạn như Trường Cao học Kinh doanh, Trường Luật và Trường Kỹ thuật. Vì cảm thấy chỉ học công nghệ thôi là chưa đủ nên tôi chủ động tìm các khóa học liên quan đến ngành của mình ở các trường đó để học.
Về môi trường học tập tại Đại học Stanford khi du học Mỹ, trường chú trọng đào tạo các nhà lãnh đạo thế giới. Vì vậy, phương pháp dạy học ở đây chủ yếu là dạy cho học sinh cách tư duy, cách lãnh đạo, cách học và các kỹ năng học tập suốt đời, để khi tiếp xúc với môi trường toàn cầu hóa sẽ có nhiều thay đổi, học sinh sẽ biết cách học hỏi những điều mới, cách lựa chọn hướng đi cho riêng mình khi du học Mỹ.
Bạn thấy tiềm năng tương lai của ngành năng lượng tái tạo như thế nào?
Nếu quá trình chuyển đổi từ nông nghiệp sang công nghiệp trong thế kỷ 20 là cuộc cách mạng toàn cầu, thì hai cuộc cách mạng trong thế kỷ 21 là Internet và quá trình chuyển đổi từ năng lượng hóa thạch sang năng lượng tái tạo. Hiện nay, quy mô của biến đổi khí hậu là rất lớn, bởi tác động của biến đổi khí hậu đã làm cho cuộc sống của con người trở nên bấp bênh, nhiều người vẫn chưa hiểu rõ biến đổi khí hậu là gì. Trong những năm gần đây, Liên hợp quốc, các chính phủ và các tổ chức thế giới đều nhấn mạnh tầm quan trọng của việc thay thế năng lượng hóa thạch bằng năng lượng tái tạo đối với sự phát triển bền vững của nhân loại.
Tại Việt Nam, đến năm 2030, nhu cầu sử dụng điện sẽ tăng gấp 3 lần so với hiện nay. Trong tháng 11/2018, Hội nghị phát triển điện lực tỉnh Long An dự báo sẽ xảy ra tình trạng thiếu điện trầm trọng do nhiều nhà máy mọc lên. Điện ở Việt Nam sử dụng một lượng lớn điện than, thải ra nhiều chất độc, có thể gây ra mưa axit và ảnh hưởng đến cộng đồng dân cư xung quanh nhà máy điện như giảm sản lượng cây trồng và sức khỏe của người dân. Về tác động toàn cầu, khí thải carbon dioxide dẫn đến sự nóng lên toàn cầu và biến đổi khí hậu (như đợt nắng nóng kỷ lục trong những năm gần đây).
Hiện nay, nhiều nhà đầu tư chủ yếu tập trung vào các công ty năng lượng tái tạo. Các công ty lớn cũng cung cấp các chương trình đào tạo cho những nhân viên nhiệt tình và tâm huyết hoặc những người đã nghiên cứu, đọc sách và muốn tham gia sâu hơn vào lĩnh vực này. Cho dù bạn có kinh nghiệm hay không, tôi khuyến khích bạn tìm kiếm các cơ hội liên quan đến ngành.
>> Hiểu biết về khoa học môi trường
Cuối cùng, bạn nghĩ kỹ năng nào là quan trọng nhất để làm tốt, và làm thế nào để bạn xác định liệu sinh viên có phù hợp với ngành năng lượng tái tạo hay không?
Điều cơ bản nhất là bạn phải giải thích cách thức hoạt động của công nghệ, chẳng hạn như tấm pin mặt trời là gì, cách đầu tư vào điện và cách xây dựng hệ thống năng lượng tái tạo. Một bước nữa là tìm hiểu chính sách và tài chính, mỗi bên có công nghệ, chính sách và tài chính riêng phù hợp với nơi đó.
Kỹ năng quan trọng nhất là đọc nhiều. Tôi thường dành 6-7 tiếng mỗi ngày để đọc, có thể là đọc báo, đọc sách, đọc chính sách, phát triển kinh tế, luật pháp, kiện tụng môi trường, vì những sự kiện này đều có mối liên hệ với nhau. Tôi cũng thường đọc thông tin liên quan đến năng lượng tái tạo từ Stanford Energy, MIT Energy, và các phương tiện truyền thông công nghệ xanh. Kỹ năng thứ hai là khả năng tìm kiếm thông tin liên quan đến dự án khi cần thiết. Thông tin có thể đến từ sách, báo hoặc các chuyên gia.
Ngoài ra, việc tham gia các buổi diễn thuyết hay hội nghị cũng sẽ mang lại nhiều thông tin hữu ích. Thứ hai hàng tuần tại Đại học Stanford thường có một buổi diễn thuyết về năng lượng, tôi sẽ tham gia để nghe các bài báo nghiên cứu và câu chuyện của người trong cuộc. Gần đây, tôi đã có cơ hội tham gia một buổi chia sẻ với Tổng thống Carlos Alvarado Quesada của Costa Rica. 99,5% điện năng của Costa Rica đến từ các nguồn năng lượng tái tạo. Cuộc trò chuyện đã cho tôi rất nhiều cảm hứng.
Ngoài ra, tôi thường phỏng vấn các cựu sinh viên Stanford hiện đang làm việc trong ngành năng lượng để nghiên cứu, đồng thời xin ý kiến của các giáo sư.
Trong quá trình học, tôi đã tham gia nghiên cứu, thực tập và các dự án liên quan đến biến đổi khí hậu, năng lượng tái tạo và phát triển bền vững. Tôi đã làm việc với ba giáo sư từ Đại học Stanford để phát triển một khóa học dạy học sinh trung học ở Việt Nam về biến đổi khí hậu. Tôi rất thích đi dạy ở nhiều tỉnh thành trên cả nước, từ đó hiểu thêm về đất nước và con người Việt Nam.
Về thực tập, tôi đã trải qua các vị trí thực tập liên quan đến hướng đi của mình tại Hoa Kỳ, Trung Quốc, Ấn Độ và Việt Nam. Mỗi khi chuyển đến một đất nước mới, tôi luôn cố gắng quan sát các điều kiện xã hội thông qua tương tác với người dân địa phương hoặc thực hiện các dự án nghiên cứu nhỏ tại địa phương. Tôi nghĩ rằng tò mò cũng là một kỹ năng quan trọng để khám phá và tiếp thu kiến thức mới.
